Gezwommen heb ik in de Wolga en in de Dnjepr. In de Wolga bij Wolgograd, het voormalige Stalingrad, in de Dnjepr bij Kyiv. Beide rivieren zijn met bloed doordrenkt geweest. De Wolga tijdens de slag om Stalingrad (1942), de Dnjepr een jaar eerder tijdens de slag om Kiev (1941).

Zoals Hitler had gezegd dat hij “an der Wolga kommen wollte und zwar an einer bestimmten Stelle”, zo heeft Poetin nu het idee dat hij Oekraïne tot aan de Dnjepr zou moeten bemachtigen, und zwar an einen bestimmten Ort: Kiev.

Ook in de Wisla bij Krakau en in de Oder bij Wroclaw (voorheen Breslau) heb ik pootje gebaad. Beide rivieren waren slachtoffer van het Weichsel-Oder offensief van het Rode leger in februari 1945. De Duitse Wehrmacht moest haar frontlinie naar het westen opschuiven tot achter de Oder.

Oder-Wisla-Dnjepr-Wolga…..met lengtes van resp. 850, 1100, 2250 en 3500 kilometer: een verschuivend front.

Het is moeilijk om in deze rivieren te duiken zonder een besef van wat er zich heeft afgespeeld. Een gemengd gevoel van hoogtevrees, dieptevrees en watervrees bevangt me. De wild meanderende rivieren zijn zo breed dat je de overkant niet kunt zien. De diepte kun je slechts raden. De warme continentale zomer draagt bij aan een hallucinerend effect van helle kleuren: een rode zonnegloed, een blauwe koelte, een groene horizon.

Zwemmen gaat vanzelf: ‘muscle memory’, maar mijn hoofd is elders. Alsof de tijd even niet meer bestaat en je, als in een filmbeeld, voor de gek wordt gehouden. Stalen helmen, amfibievoertuigen, mijnenjagers, fregatten, patrouilleschepen, landingsvaartuigen, als in een zwart-wit mozaïek komen ze voorbij. Wolken trekken samen en onweer dreigt. Artillerievuur klinkt over de golvende oppervlakte van het donkere water. Een bliksemschicht schiet als een hemelvuur door de zware lucht. Geroep en geschreeuw van mensen aan de oever van het stroomgebied. In paniek probeer ik zo snel mogelijk naar de kant te zwemmen.

Terug naar de tegenwoordige tijd. Bibberend op vaste grond, realiseer ik me dat mijn inbeelding en fantasie even met me aan de haal gingen. Hypersensitiviteit. Heel even terug naar tachtig jaar geleden. Toch had ik dat niet willen missen. Zwemmers die gewoon een baantje trekken in die rivieren en geen weet hebben van hun gruwelijke kroniek, die zijn er genoeg. Je kunt immers niet twee keer in dezelfde rivier zwemmen, zelfs niet als het de Dnjepr is.