Niger

In het hotel in Niamey veel Fransen, van het type dat een strafblad in eigen land ontvlucht is. Open hemd, gouden ketting, duur horloge, strakke broek, zonnebril (ook binnen), vetkuif strak naar achter gekamd en een snorretje, Gauloises zonder filter. ’s Avonds meestal te vinden in het onderaardse Casino van het hotel, veelal in gezelschap van een lokale schoonheid. Pastis met veel ijs, terwijl het fotomodel aan een paars drankje nipt.

Het was ongeveer zes uur rijden, van Ouagadougou naar Niamey. Een saaie route door steppe en woestijn, niets te zien. IJkpunt was de stad halverwege, Fada Ngourma, waar ook helemaal niets te beleven viel. Iedere drie, vier maanden ondernam ik deze tocht, die eindigde in het ‘Grand Hotel du Niger’ aan de oever van de rivier de Niger in Niamey. Vanuit Ouagadougou in Burkina Faso waren we nu eenmaal mede-geaccrediteerd in Niger. Vanuit je hotelkamer had je een prachtig uitzicht op de brede rivier en de majestueuze brug die over de Niger was gebouwd. Over die brug liepen meer kamelen dan dat er auto’s reden. Tegen zonsondergang, die altijd vroeg intrad, was het vage rode zonlicht vermengd met het opstuivende woestijnzand filmisch mooi. Mijn taak was het schrijven van een rapport over de binnenlandse politieke situatie in het land. Omdat ik daar niets van wist, was ik voor mijn informatie afhankelijk van onze honorair consul, een Nederlander die al jaren in Niamey woonde. Nauwelijks meubels in zijn zitkamer, wel veel lege flessen her en der. Niets zo deprimerend als blanke armoede in zwart Afrika. Zijn werkzaamheden waren niet extreem belastend: de belangen behartigen van de enkele Nederlander, een halve man en een paardenkop, die daar woonde, een enkel waterputten-project voor ontwikkelings-samenwerking, soms een vraag van een journalist.

De consul was een groot whiskyliefhebber en getrouwd met een lokale Touareg-prinses. Deze, altijd in een lang blauw gewaad gehulde, dominante vrouw was lid van de “Assemblée Nationale”, het lokale parlement. Dit gremium kende ongeveer twintig politieke partijen, verdeeld over zo’n honderdzeventig parlementariërs. De prinses was ook parlementsvoorzitter geweest en kende daarom tal van roddels die het politiek bedrijf sappig maakten. Zo kwam ik heel wat nuttigs te weten voor mijn rapportage. Nuttigs? Nou nee, niet echt. Het werd me al snel duidelijk dat de werkelijke macht niet bij het parlement lag, zelfs niet bij de regering. De rauwe werkelijkheid achter de voorbeeldige constitutie gaf het leger in Niger de werkelijke macht in het land.

Dat leger leek wel meer vlagofficieren te hebben dan de Franse strijdkrachten. Met die typisch Afrikaanse barokke uniformen. Felle kleuren, rood en geel, van de talrijke onderscheidingen. Sommigen van hen hadden hun opleiding in Saint-Cyr genoten, maar echte vrienden van Frankrijk waren ze nooit geworden.

Er is dus niet zoveel veranderd in de afgelopen vijfendertig jaar. Na militaire staatsgrepen in buurland Burkino Faso en in Mali is nu Niger aan de beurt. De hele Sahel in uniform. De Franse ambassadeur in Niamey kreeg onlangs 48 uur om zijn biezen te pakken en het Franse legercontingent (1500 soldaten met tanks, vrachtwagens, vliegtuigen, waaronder de Mirage 2000) heeft eveneens het consigne gekregen spoedshalve te vertrekken. Niamey laat daarbij zijn tanden zien met gevaarlijke gevechtsvliegtuigen (A-29’s Super Tucano’s) die geleverd zijn door die andere junta’s in Ouagadougou en Bamako. Ook het zuidelijker gelegen Gabon doet sinds kort mee. De vraag is wie het vacuüm na het vertrek van de Franse ‘képis tricolores’ (door president Macron eufemistisch “ré-équilibrage” genoemd) gaat opvullen. Moskou en Bejing concurreren om de eerste plaats. Bestrijding van het islamitisch extremisme is daarbij het meest voor de hand liggende excuus. Maar vlak ook de Amerikanen niet uit. Wie dan denkt aan Lybië, Irak of Afghanistan, moet maar even zijn mond houden.

Ach, ik had het toentertijd misschien al kunnen voorspellen. Maar zoals altijd, ontneemt nabijheid het zicht op het grotere geheel.