RADIO

November 1941

Een zware herfststorm woedt buiten, maar Graziëlla lijkt niets te merken noch van regen die tegen het raam slaat, noch van de boomtak die door de wind geveld wordt en met een plof op de grond valt. Ze zit op haar kamertje, gekluisterd aan de radio en luistert naar de BBC, op zoek naar hoopvol nieuws over de opmars van de Geallieerden. De radio, de mogelijkheid te luisteren naar BBC European and Overseas Services is haar reddingslijn, het compenseert voor de gekmakende propaganda waar ze dagelijks mee geconfronteerd wordt in de Roemeense kranten. En voor de zinloze gesprekken die ze met vrienden voert. Haar vrienden die niet lijken te zien of te willen zien hoe hun leefwereld verandert nu het Duitse leger het land is binnengewandeld en “prettig” samenwerkt met de Roemeense regering. Hoe is het mogelijk dat zij de Roemeens- Duitse propaganda niet herkennen voor wat het is: propaganda; dat zij daadwerkelijk geloven dat het veroveren van Rusland een appeltje eitje is en dat Moskou al bijna ingenomen is?

Was ze zich er überhaupt van bewust dat ze zich in ‘goed’ gezelschap bevond: hoge Duitse militairen luisterden naar dezelfde BBC, omdat ook zij inmiddels hadden ontdekt dat de Britse informatie veel betrouwbaarder was dan de propagandaverhalen die ze door Goebbels en Hitler opgediend kregen. Was ze zich er van bewust dat ze de doodstraf riskeerde door naar de vijand te luisteren? Het enige dat voor Graziëlla telde, was het hoopgevende nieuws dat Duitse soldaten niet toegerust waren voor temperaturen van -12 en dus inmiddels een makkelijk doelwit waren voor Russische soldaten op ski’s waren. Hoopgevend waren ook de berichten dat met operatie Crusader de Britten eindelijk wat terrein op Rommel wisten te winnen in Noord-Afrika.

En terwijl ze zo luistert naar de BBC droomt ze weg naar een wereld waarin zij ook in het Britse leger dient en met haar heldendaden het Britse leger helpt de vijand te verslaan.

Dan wekt de deurbel haar uit haar dromen. Ze is de enige thuis, dus rukt ze zich los van haar radio en rent naar beneden om de deur te openen.

Een Duitse soldaat staat voor de deur. Jong, heel jong, blond, blauwe ogen en tot in de puntjes verzorgd. Een legergroen uniform de vouw in zijn broek zo scherp als een mes, op zijn tuniekjas smetteloos gepoetste koperen knopen en op zijn kraag bijpassende koperen puntjes. De bruine schoenen gepoetst tot ze glimmen als de koperen knopen.

“Ist hier gozpoderia, het huishouden van, Benjamin?”

Graziëlla is onder de indruk van de moeite die hij zich getroost om Roemeens te spreken. Zijn Roemeens met Duits accent doet haar denken aan de Saksische kooplui in Sibiu bij wie ze vroeger die heerlijke salami kocht tijdens de skivakanties. Uit zijn mond klinkt haar familienaam eerder als Penjamin. Graziëlla knikt, nieuwsgierig wat een keurige Duitse soldaat voor haar deur te zoeken heeft. Moet hij niet ergens bij Stalingrad aan het vechten zijn tegen de communisten? Ze weet dat veel Joodse zakenlui in Roemenië, hoewel niet overenthousiast over Hitler, toch hopen dat deze nog een tijdje aan de macht blijft, net lang genoeg om Stalin en de communisten een kopje kleiner te maken.

Ook zij moeten toch de verhalen hebben gehoord van de paar Joden die uit het Noord-Oosten van Roemenië naar Boekarest hebben weten te ontkomen. Sterker nog inmiddels heeft iedere Jood wel gehoord hoe daar op de grens met de Sovjet-Unie, Duitsers, fascistische Roemenen uit de IJzeren Garde en Russen prettig samenwerken. Joden worden door de Duitsers en Roemenen richting Russische grens opgejaagd, alwaar de Russen klaarstaan om ze neer te schieten. Als ze proberen terug te vluchten staan daar Roemenen en Duitsers met mitrailleurs in de aanslag. 

“In overeenstemming met de Ordonnantie van 15 November 1941 moeten alle Joden hun radio inleveren. Volgens de Burgerlijke Stand bent u Joods. Heeft u een radio?”

Graziëlla knikt en realiseert zich ineens dat ze niet alleen een radio heeft, maar dat zelfs hier beneden het Oxbridge Engels uit Bush House zacht te horen is. Zou deze Duitse soldaat het verschil kunnen horen tussen Engels en Roemeens? Ze moet die radio zo snel mogelijk zien uit te zetten.

“Dan vorder ik bij deze uw radio.”

Graziëlla knikt en rent zo snel mogelijk naar boven om haar radio in ieder geval uit te zetten. Automatisch trekt ze vervolgens de stekker uit het stopcontact en tilt het bakbeest op om het naar beneden te dragen. Terwijl ze voorzichtig naar beneden loopt, maakt opluchting langzaam plaats voor verontwaardiging en vervolgens woede. Hoezo moet zij haar radio, haar levenslijn inleveren? En straks gaan de Duitsers haar radio zeker gebruiken om de Britten af te luisteren? Als ze bij de deur aankomt, steekt de Duitser, heel galant, zijn armen uit om de zware radio van haar over te nemen. Maar de radio ligt al aan stukken precies voor zijn glimmend gepoetste schoenen. Ze wist niet dat ze dit ging doen. Verschrikt kijkt ze de jongeman tegenover haar aan.

“Ik zal mijn superieur laten weten dat u goed hebt samengewerkt, maar dat de Rundfunkempfanger helaas te zwaar was voor u. Dit is ook geen geschikte taak voor zo een mooie vrouw als u.”

Hij salueert, draait zich om en ganzepast weg. Al die tijd is zijn gezicht net zo scherp in de plooi gebleven als de plooi in zijn broek.