Biologen schijnen onderling debat te voeren over de vraag waarom sommige vogelsoorten tijdens het najaar in V-formatie naar het warme zuiden vliegen. Biedt deze formatie een aerodynamisch voordeel, verlicht het klapwieken van de vleugels van je voorganger in deze opstelling de inspanning van het vliegen? Maar waarom vliegen dan niet álle vogels in deze formatie? Zijn er misschien navigatie-voordelen of zijn er bepaalde luchtstromen, die deze formatie vergemakkelijken? 

Tijdens de jaarlijkse vogeltrek zien we dit vliegpatroon vooral bij ganzen en pelikanen, maar de mooiste V-formatie wordt gevormd door kraanvogels. 

De V-formatie bij deze vogels doet denken aan de schuine falanx-opstelling van Griekse hoplieten of aan de colonne van een Romeins cohort in de klassieke oudheid. Hoe zit dat? Dit kan geen toeval zijn. Vogels en soldaten in dezelfde opstelling, de eerste hoog in de lucht, de tweede standvastig op de grond. De eerste instinctief volgend, de tweede op bevel marcherend in gelid. Een raadsel. Een Russisch soldatenlied komt met een verklarende uitleg. Het eerste couplet van dat lied luidt als volgt:

“Soms denk, soms denk ik wel dat de soldaten

die in de oorlog gevallen zijn

niet onder witte kruizen zijn begraven,

maar dat ze kraanvogels geworden zijn”

De Russische Frank Sinatra, Mark Bernes, zingt dit lied op zo ontroerende wijze dat het moeilijk is je tranen te bedwingen. Met muziek van de Oekraïense componist Frenkel voert dit lied je bovendien meteen naar de huidige oorlog in Oekraïne. Je ziet het voor je: kraanvogels boven de gebombardeerde ruïnes van Marioepol. De troost schuilt hem in de gedachte dat de gesneuvelde krijgers niet echt overleden zijn, maar verder leven in een andere vorm. Hoog boven ons, maar wel zichtbaar. Soms kun je hun geroep zelfs horen. Als kameraden in de strijd blijven ze ook na hun “dood” nog bij elkaar.  De onherroepelijkheid van de dood (‘la condition humaine’) wordt op die manier mooi gerelativeerd. 

In een van de volgende coupletten van dit lied ziet de vogelschouwer een kleine lege plek in die formatie. Is dat misschien een plaats voor mij straks, zo gaat het lied vragend verder. Als ik straks door een kogel word geveld of door hartzeer omval, mag ik dan meevliegen naar het warme zuiden? En welke soldaat zou zijn gereserveerde plaatsje in de hemel niet willen ruilen voor een plaats in de V-formatie van hoogvliegende kraanvogels? Vliegend is het leven in het hemelgewelf immers zoveel mooier dan zittend op een wolk.